Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τη χρήση ασυμβίβαστου αιμοδότη;

Κατανόηση των ομάδων αίματος και της συμβατότητας

Το ανθρώπινο αίμα ταξινομείται σε διαφορετικές ομάδες αίματος με βάση την παρουσία ή την απουσία ειδικών αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα δύο πιο σημαντικά συστήματα ομάδων αίματος είναι τα συστήματα ABO και Rh. Οι ομάδες αίματος ABO περιλαμβάνουν A, B, AB και O, ενώ το σύστημα Rh καθορίζει εάν ένα άτομο είναι Rh-θετικό ή Rh-αρνητικό.

Η συμβατότητα καθορίζεται με την αντιστοίχιση του τύπου αίματος του δότη και του λήπτη. Το ανοσοποιητικό σύστημα του δέκτη θα αναγνωρίσει τα ασύμβατα αντιγόνα ως ξένα, προκαλώντας μια ανοσοαπόκριση. Αυτή η απόκριση μπορεί να οδηγήσει σε μια ποικιλία ανεπιθύμητων ενεργειών, μερικές από τις οποίες μπορεί να είναι θανατηφόρες. Επομένως, ο προσεκτικός προσδιορισμός της ομάδας αίματος και η διασταύρωση είναι απαραίτητες πριν από οποιαδήποτε μετάγγιση.

Τύποι αντιδράσεων μετάγγισης

Οι αντιδράσεις μετάγγισης μπορούν να ταξινομηθούν ευρέως σε αιμολυτικές και μη αιμολυτικές αντιδράσεις. Οι αιμολυτικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ενώ οι μη αιμολυτικές αντιδράσεις όχι. Και οι δύο τύποι αντιδράσεων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν περαιτέρω με βάση το χρόνο και τη σοβαρότητά τους.

Αντιδράσεις Αιμολυτικής Μετάγγισης

Οι αντιδράσεις αιμολυτικής μετάγγισης συμβαίνουν όταν τα αντισώματα του λήπτη επιτίθενται στα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη. Αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να είναι οξείες (εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά τη μετάγγιση) ή καθυστερημένες (εμφανίζονται ημέρες ή εβδομάδες αργότερα).

Οξεία αιμολυτική αντίδραση μετάγγισης (AHTR)

Το AHTR είναι μια σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή αντίδραση που συνήθως εμφανίζεται μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη μιας μετάγγισης. Τις περισσότερες φορές προκαλείται από ασυμβατότητα ABO. Τα αντισώματα του λήπτη συνδέονται άμεσα με τα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη, οδηγώντας στην ταχεία καταστροφή τους (αιμόλυση).

• Τα συμπτώματα του AHTR μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, ρίγη, πόνο στην πλάτη, πόνο στο στήθος, δύσπνοια, ναυτία, έμετο και σκούρα ούρα.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις, το AHTR μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια, διάχυτη ενδαγγειακή πήξη (DIC) και θάνατο.
• Η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση της σοβαρότητας του AHTR.

Καθυστερημένη αιμολυτική αντίδραση μετάγγισης (DHTR)

Το DHTR εμφανίζεται ημέρες ή εβδομάδες μετά τη μετάγγιση, συχνά λόγω αντισωμάτων που δεν ανιχνεύθηκαν κατά τη διάρκεια των δοκιμών πριν από τη μετάγγιση. Αυτά τα αντισώματα επιτίθενται σταδιακά στα μεταγγιζόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια, οδηγώντας σε βραδύτερο ρυθμό αιμόλυσης.

• Τα συμπτώματα της DHTR μπορεί να περιλαμβάνουν ανεξήγητη μείωση των επιπέδων αιμοσφαιρίνης, ήπιο ίκτερο και θετική άμεση δοκιμή αντισφαιρίνης (DAT).
• Το DHTR είναι γενικά λιγότερο σοβαρό από το AHTR, αλλά εξακολουθεί να προκαλεί σημαντική νοσηρότητα, ειδικά σε ασθενείς με υποκείμενες ιατρικές παθήσεις.

Μη αιμολυτικές αντιδράσεις μετάγγισης

Οι μη αιμολυτικές αντιδράσεις μετάγγισης είναι πιο συχνές από τις αιμολυτικές αντιδράσεις και δεν περιλαμβάνουν την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Μπορούν ακόμα να προκαλέσουν σημαντική ενόχληση και επιπλοκές.

Εμπύρετη μη αιμολυτική αντίδραση μετάγγισης (FNHTR)

Το FNHTR χαρακτηρίζεται από πυρετό και ρίγη κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά τη μετάγγιση. Συχνά προκαλείται από αντισώματα κατά των λευκών αιμοσφαιρίων (λευκοκύτταρα) ή των κυτοκινών που συσσωρεύονται στο αποθηκευμένο προϊόν αίματος.

• Τα συμπτώματα του FNHTR περιλαμβάνουν πυρετό (αύξηση 1°C ή περισσότερο), ρίγη και μερικές φορές κεφαλαλγία και κακουχία.
• Η λευκομείωση πριν από την αποθήκευση (αφαίρεση λευκών αιμοσφαιρίων) προϊόντων αίματος έχει μειώσει σημαντικά τη συχνότητα εμφάνισης FNHTR.

Αλλεργικές αντιδράσεις μετάγγισης

Οι αλλεργικές αντιδράσεις μετάγγισης προκαλούνται από αντισώματα κατά των πρωτεϊνών του πλάσματος του δότη. Αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες έως σοβαρές.

• Ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να εκδηλωθούν ως κνίδωση, κνησμός και έξαψη.
• Οι σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις (αναφυλαξία) μπορεί να προκαλέσουν δυσκολία στην αναπνοή, συριγμό, πρήξιμο του λαιμού και πτώση της αρτηριακής πίεσης.
• Οι ασθενείς με ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων μπορεί να χρειαστούν προ-φαρμακευτική αγωγή με αντιισταμινικά πριν από τη μετάγγιση.

Οξεία πνευμονική βλάβη που σχετίζεται με τη μετάγγιση (TRALI)

Το TRALI είναι μια σοβαρή επιπλοκή που χαρακτηρίζεται από οξεία αναπνευστική δυσχέρεια κατά τη διάρκεια ή εντός έξι ωρών από τη μετάγγιση. Πιστεύεται ότι προκαλείται από αντισώματα στο πλάσμα του δότη που αντιδρούν με τα ουδετερόφιλα του δέκτη στους πνεύμονες, οδηγώντας σε πνευμονικό οίδημα.

• Τα συμπτώματα του TRALI περιλαμβάνουν αιφνίδια έναρξη δύσπνοιας, χαμηλά επίπεδα οξυγόνου και πνευμονικό οίδημα (υγρό στους πνεύμονες).
• Το TRALI μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή και απαιτεί άμεση αναπνευστική υποστήριξη.

Κυκλοφοριακή υπερφόρτωση που σχετίζεται με τη μετάγγιση (TACO)

Το TACO εμφανίζεται όταν ο ρυθμός μετάγγισης είναι πολύ γρήγορος ή ο όγκος του αίματος που μεταγγίζεται είναι πολύ μεγάλος για να τον χειριστεί το κυκλοφορικό σύστημα του ασθενούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονικό οίδημα και καρδιακή ανεπάρκεια.

• Τα συμπτώματα του TACO περιλαμβάνουν δύσπνοια, βήχα, σφίξιμο στο στήθος και αυξημένη αρτηριακή πίεση.
• Το TACO είναι πιο συχνό σε ασθενείς με προϋπάρχουσες καρδιακές ή πνευμονικές παθήσεις.
• Η προσεκτική παρακολούθηση των ρυθμών και του όγκου μετάγγισης είναι απαραίτητη για την πρόληψη του TACO.

Ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος

Το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει κεντρικό ρόλο στις αντιδράσεις μετάγγισης. Όταν μεταγγίζεται ασυμβίβαστο αίμα, το ανοσοποιητικό σύστημα του λήπτη αναγνωρίζει τα ξένα αντιγόνα στα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη και δημιουργεί μια ανοσολογική απόκριση. Αυτή η απόκριση μπορεί να περιλαμβάνει την παραγωγή αντισωμάτων που συνδέονται και καταστρέφουν τα μεταγγιζόμενα κύτταρα. Η σοβαρότητα της ανοσοαπόκρισης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του βαθμού ασυμβατότητας, της ανοσοποιητικής κατάστασης του δέκτη και της παρουσίας προϋπαρχόντων αντισωμάτων.

Οι δοκιμές πριν από τη μετάγγιση, συμπεριλαμβανομένων των τύπων αίματος και της αντιστοίχισης, έχουν σχεδιαστεί για τον εντοπισμό και την πρόληψη αυτών των αντιδράσεων που προκαλούνται από το ανοσοποιητικό. Ωστόσο, ακόμη και με σχολαστικές δοκιμές, ορισμένες αντιδράσεις μπορεί να εμφανιστούν λόγω σπάνιων ή μη αναμενόμενων αντισωμάτων.

Προληπτικά Μέτρα και Δοκιμές

Για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνδέονται με τις ασυμβίβαστες μεταγγίσεις αίματος, λαμβάνονται διάφορα προληπτικά μέτρα.

• Τυποποίηση αίματος: Προσδιορισμός των τύπων αίματος ABO και Rh τόσο του δότη όσο και του λήπτη.
• Έλεγχος αντισωμάτων: Ανίχνευση τυχόν μη αναμενόμενων αντισωμάτων στο αίμα του λήπτη που θα μπορούσαν να αντιδράσουν με τα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη.
• Crossmatching: Ανάμιξη του ορού του λήπτη με τα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη για έλεγχο της συμβατότητας in vitro. Αυτός είναι ο τελευταίος έλεγχος πριν από τη μετάγγιση.
• Λευκομείωση: Αφαίρεση λευκών αιμοσφαιρίων από προϊόντα αίματος για μείωση του κινδύνου FNHTR.
• Αναγνώριση ασθενούς: Εξασφάλιση ακριβούς ταυτοποίησης του ασθενούς σε κάθε βήμα της διαδικασίας μετάγγισης για την αποφυγή σφαλμάτων.

Η τήρηση αυστηρών πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της ασφάλειας των ασθενών κατά τις μεταγγίσεις αίματος. Η συνεχής παρακολούθηση κατά τη διάρκεια και μετά τη μετάγγιση είναι επίσης σημαντική για την έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών.